thủ phạm chính làm nền văn minh Maya suy tàn, theo nghiên cứu mới

Trên dải đất trung Mỹ, từ thế kỷ 19 người ta đã tìm thấy những kim tự tháp kỳ vĩ nằm giữa rừng ở miền nam Mexico và Guatemala. Chúng là tàn tích của người Maya – một trong những nền văn minh lớn nhất châu Mỹ từng làm chủ khu vực này từ khoảng năm 2000 TCN đến thế kỷ 17. Dù có thời gian tồn tại kéo dài nhưng nền văn minh Maya đã suy tàn từ rất sớm và không liên quan đến cuộc chinh phục của người Tây Ban Nha. Mới đây khi khảo sát về măng đá trong hang động Grutas Tzabnah trên bán đảo Yucatan (Mexico), các nhà nghiên cứu đến từ Đại học Cambridge đã tìm ra bằng chứng cho thấy chính hạn hán đã khiến nền văn minh này suy sụp ngay từ cuối thế kỷ 9.

Trước đây đã có nhiều nghiên cứu đưa ra một số nguyên nhân cho sự suy tàn của họ, chẳng hạn phá rừng để có đất canh tác, chiến tranh giữa các thị quốc và di dân lên phía bắc. Tuy nhiên chưa có nghiên cứu nào khẳng định vai trò then chốt của hạn hán, còn trong nghiên cứu này người ta đã tìm thấy những bằng chứng rất mạnh cho giả thuyết đó. Bằng cách nhiên cứu măng đá trong hang Tzabnah, họ đã dựng nên quá trình hình khoáng chất và vẽ ra một bức tranh về lượng mưa theo mùa vào lúc đó.

Hang Grutas Tzabnah

Hang động Tzabnah nằm gần thành phố nhỏ Tecoh của bang Yucatan. Bên trong hang, họ đã nghiên cứu các phần tăng thêm hàng năm của một măng đá để tìm bằng chứng về lượng mưa. Sự phát triển của măng đá cũng giống như các vòng trên thân cây, mỗi lớp như vậy sẽ thể hiện thông tin về lượng nước mà măng đá nhận được từ nước nhỏ giọt từ trần hang động xuống qua từng năm. Khi đánh giá sự thay đổi trong thành phần hoá học của các lớp măng đá, họ phát hiện ra từ năm 871 đến 1021 đã có 8 đợt hạn hán kéo dài hơn ba năm và chúng thậm chí xảy ra ngay trong mùa mưa ở Yucatan, dài từ tháng 5 đến tháng 10. Cá biệt có đợt hạn còn kéo dài suốt 13 năm và đôi khi chỉ được một năm có mưa, thì năm sau lại hạn hán tiếp.

Tình trạng này đã làm hoạt động canh tác của người Maya gián đoạn nghiêm trọng và gây ra nạn đói. Dù là những người rất giỏi quản lý công tác thủy lợi, cẩn thận trữ nước trong các ao hồ và bể chứa nhân tạo nhưng hạn hán lại nặng tới mức họ không kiểm soát nổi. Hậu quả là nhiều thành thị của họ trở nên hỗn loạn. Theo các bản khắc được ghi lại trong những đợt hạn hán thì nhà nước của người Maya đã tan rã vài năm sau đợt hạn nặng nhất.

Sau khi các vùng đất phía nam bán đảo Yucatan như Tikal, Copan và Palenque suy tàn thì người Maya đã di chuyển lên phía bắc bán đảo và gầy dựng các đô thị mới như Mayapan, Chichen Itza và Uxmal. Đó là khu vực gần biển và có khí hậu ổn định, dễ đoán hơn. Nhưng họ không còn thịnh vượng như trước nữa và tồn tại lay lắt tới khi bị người Tây Ban Nha chinh phục năm 1697.

Theo LiveScience, ScienceDirect.